Waarom zien uitvinders plots het licht? Bestaat er zoiets als een eureka-moment? Is het waar wat Edison zei: een uitvinding bestaat uit 99 procent transpiratie en 1 procent inspiratie? Alles is altijd wel door iemand bedacht. Ons dagelijks leven zit vol merkwaardige vondsten en vindingen. Ook al komen de voorwerpen uit moderne laboratoria, bij nader toezien schuilt achter elke beslissende ingeving altijd een menselijke verhaal. Marcel Grauls speurt in Gewoon Geniaal naar de oorsprong van honderd alledaagse voorwerpen. Van post-it tot pamper, van mp3 tot sms, van gore-tex tot tampax, van www tot usb, van tefal tot lego…
Wat wil het zeggen als een mens uit de beroemde Schotse familieclan Maclaren stamt? Bijvoorbeeld dat Andrew Maclaren, de vader van Owen Finlay Maclaren, toen hij bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in militaire dienst moest, aan de kazerne kwam voorgereden in een Rolls-Royce. Bovendien had hij zijn butler mee. Jammer genoeg overleed hij enkele maanden later aan tyfus. Zodat we nooit zullen weten waarmee hij de wereld nog had willen verbazen.
Dr. Ryuta Kawashima, de bedenker van de breinspelletjes voor Nintendo DS, was ongetwijfeld voorbestemd om de hele wereld met zijn gedachten overbreintraining te verbazen: ‘Als tiener al droomde ik ervan mijn hersenen ooit in een computer te kunnen stoppen, om op die manier de laatste dag van de mensheid te kunnen aanschouwen’, vertelde hij ooit over zichzelf. Kawashima studeerde medicijnen, was in 1991 gastonderzoeker in Zweden en bekwaamde zich tegen die tijd in het maken van beelden van wat zich in de hersenen afspeelt.
Het blaaspijpje – het toestelletje om te controleren of je onder invloed met de auto rijdt – is uitgevonden in het land waar de nood het hoogst was, in de Verenigde Staten. Robert Borkenstein, de uitvinder ervan, bracht het in 1958 op de markt. Hij kon het patent wereldwijd goed beschermen en het door velen vervloekte zakje maakte van hem een welgesteld man.
Borkenstein werd in 1912 geboren in Fort Wayne in de staat Indiana. Zijn ouders hadden het niet breed en de jonge Robert begon nog tijdens zijn schooljaren in een fotozaak te werken. Hij bedacht er een nieuw proces om kleurenfoto’s af te drukken, een idee dat hij tegen goed geld kon verkopen. In 1936 kreeg hij bij de politie een baantje als fotograaf. Haast dagelijks moest hij dodelijke ongevallen fotograferen waarbij alcohol in het spel was. Dat de drooglegging nog maar net was opgeheven, speelde ongetwijfeld een rol.
Alessandro Volta, de uitvinder van de batterij, werd in het Italiaanse Como geboren. Zijn vader liet bij zijn overlijden alleen maar schulden na. Drie van Alessandro’s broers waren priester en twee van zijn zussen gingen in het klooster. Vele jaren leek het alsof het jongste kind, de kleine Alessandro, achterlijk was. Op zijn vierde kon hij nog altijd niet spreken. Op zijn achtste was hij de slimste van de klas, hoewel hij geen geld had om zijn schoolboeken te betalen. Hij had aanleg voor talen en sprak toen hij zestien was niet alleen Engels, Frans en Spaans, maar ook nog Nederlands, aldus zijn biografen.
De Hongaarse journalist en uitvinder László Biró had begin 1938 in een Sloveens kuuroord een afspraak met een bankier die misschien de ontwikkeling van zijn nieuwe pen wilde financieren. Aan de balie had Biró een prototype van zijn balpen gebruikt. Een klei- ne, grijze man kreeg dat in de gaten en nam achteraf contact met hem op. ‘Ik ben ingenieur’, zei hij, ‘mag ik eens zien hoe die pen werkt?’ Biró gaf een demonstra- tie en lichtte toe dat hij op zoek was naar een geld- schieter. ‘Kom naar mijn land, naar Argentinië’, antwoordde de man, ‘daar zult u zo iemand vinden.’ ‘Een Hongaar krijgt voor Argentinië gegarandeerd geen visum’, voerde Biró aan. De man gaf hem vervolgens een visitekaartje, signeerde het en zei dat hij daarmee op elke Argentijnse ambassade een visum zou krijgen. Die toevallige ontmoeting in het kuuroord Rogaška Slatina zou het leven van László Biró compleet veranderen.
De Vlaamse chemicus Leo Hendrik Arthur Baekeland heeft twee grote uitvindingen op zijn naam staan en eentje daarvan wordt altijd vergeten. Met de eerste uitvinding werd hij zo onmetelijk rijk dat hij alle tijd en rust had om ook nog het kunsthars bakeliet te ont- wikkelen. Baekeland werd in 1863 bij Gent geboren als zoon van een arme schoenmaker-caféhouder. Het is nooit bewezen dat hij ook nog een afstammeling was van de beruchte bendeleider Bakelandt, zoals de legende het wil. Aan de universiteit van Gent ontwikkelde hij zich van een middelmatige student tot een uitstekend na- tuur- en scheikundige. Zijn kennis en werklust trok- ken de aandacht van professor Théodore Swarts die hem tot zijn assistent bevorderde.
De moderne auto heeft twee uitvinders: Karl Benz en Gottlieb Daimler. Benz kwam uit het Duitse Baden en Daimler uit het aangrenzende Zwaben. Vanaf 1880 wisten ze allebei heel precies welke weg ze moesten gaan. Ze woonden zestig kilometer van elkaar en vertikten het van elkaar op te zoeken. Het waren twee stijfkoppen die van elkaar niet wilden weten, ze vonden de auto twee keer uit.
Daimler bouwde in 1885 de eerste motorfiets uit de geschiedenis, dus met twee wielen en één motor. Benz nam op 26 januari 1886 een patent op een driewielige motorwagen, Daimler volgde in september van datzelfde jaar met een vierwieler. Autohistorici zijn het er later over eens geworden dat de auto in 1886 is geboren, en dat het vaderschap gelijkelijk aan Benz en Daimler moet worden toegekend.
Toen de Spanjaarden in de zestiende eeuw Zuid-Amerika veroverden, ontdekten ze dat Azteekse vrouwen liters thee van de yamwortel dronken om tijdelijk onvruchtbaar te worden. Amerikaanse geleerden kwamen vierhonderd jaar later tot de slotsom dat het om progesteron ging, een hormoon dat de vruchtbaarheid onderdrukte. Omdat de Amerikaanse wetgeving onderzoek bij vrouwen in dit verband niet toestond, hadden de experts zich teruggetrokken in MexicoStad en er ook een klein bedrijf met de naam Syntex opgericht. In 1949 arriveerde daar de 26-jarige chemicus Carl Djerassi, een Bulgaarse jood die voor Hitler de vlucht had genomen
Willis Haviland Carrier werd geboren op een boerderij in het Amerikaanse dorpje Angola, aan de oostkust van het Eriemeer. Vroeg men hem waar hij zijn ideeën vandaan had, dan vertelde hij steevast over een voor val uit zijn jeugd. Zijn moeder had op zekere dag een idee om haar kind te leren rekenen. ‘Ze zei dat ik een mand met appelen in de kelder moest halen’, aldus
Carrier. ‘Ze deed me sommige appelen doormiddensnijden, andere in kwartjes en nog andere in stukjes van een achtste. En dan moest ik met de mootjes leren optellen en aftrekken. De stukjes kregen voor mij een andere betekenis. Het leek alsof geen enkel pro bleem voor mij nog moeilijk kon zijn. Sindsdien heb ik elk probleem gewoon in stukjes gesneden, totdat het allemaal zeer eenvoudige deeltjes waren. Op die manier heb ik altijd elk probleem kunnen oplossen.’
De chips – de aardappelchips, niet die uit Silicon Val- ley – zijn meer dan honderdvijftig jaar oud. Ze zijn bedacht in Saratoga Springs, een kuuroord op drie uur rijden van New York. Saratoga, dat ‘stromende wateren’ betekent, was rond 1850 een exclusief vakan- tieoord. Al wie naam en faam had zocht er de genees- krachtige bronnen op. Voor de nouveaux riches van de Amerikaanse oostkust was Saratoga het bewijs dat je voor een mondain kuuroordleven niet meer naar Europa moest.
Nederlands 
English