Computer

De veertig bladzijden waarop alle computers steunen

Alan Turing (Londen, 23 juni 1912 – Wilmslow, 7 juni 1954)

Een ingewikkelde machine zoals de computer heeft uiteraard talloze vaders, maar de man die tussen mei 1935 en mei 1936 de theorie ontwikkelde waarop alle informatieverwerkende systemen gebaseerd zijn, steekt er ongetwijfeld bovenuit. Hij heette Alan Turing en werd in Groot-Brittannië geboren.

De vader van Turing werkte als belastingambtenaar voor de Britse overheid in India. Ook Turings moeder kwam uit een gezin van Indiagangers. Tijdens een vakantie in Groot-Brittannië zetten ze hun zoon Alan even op de wereld en vertrouwden hem vervolgens toe aan een pleeggezin.

Toen de jongen veertien was, nam zijn vader na een conflict op zijn werk ontslag. Met als gevolg dat de Turings naar Engeland terugkeerden en het voor de rest van hun leven financieel niet breed hadden.

De jonge Turing knokte voor de ene beurs na de andere en kwam met veel moeite in Cambridge terecht om er wiskunde te studeren.

Alan Turing Turing was uiterst schuchter en sprak moeilijk, tegen het stotteren aan. Alleen hijzelf kon zijn geschrift lezen, wat hem op examens, zelfs aan de universiteit, enorm parten speelde.

In 1927 werd hij hopeloos verliefd op een van zijn mannelijke medestudenten; hij ontdekte zijn homoseksualiteit, maar durfde ze niet kenbaar te maken. Drie jaar later stierf zijn vriend onverwachts, wat hem jarenlang van streek bracht.

De zuivere wiskunde was Turings terrein. In het werkje dat hij in de jaren 1935 en 1936 schreef, nauwelijks veertig pagina’s dik, combineerde hij een mechanisch beeld van de geest met de logica van de zuivere wiskunde.

Hij stuurde het naar wetenschappelijke vrienden en kennissen, maar haast niemand begreep waar hij mee bezig was, en dat maakte hem depressief.

Tegen 1938 hing er oorlog in de lucht en de Britten brachten in Bletchley Park de knapste koppen van het land bijeen om de interne communicatie van het Duitse leger te ontcijferen. Door het raffinement van het Duitse enigma-coderingstoestel zaten de Britse ontcijferaars compleet aan de grond.

In september 1939 haalden ze er Alan Turing bij. Hij kreeg de opdracht een machine te ontwikkelen die zich op enkele uren tijd doorheen een miljoen instellingen kon werken. Met zijn ploeg slaagde Turing in het opzet. Daarmee droeg hij aanzienlijk bij tot het succes van de geallieerden.

Na 1945 werkte hij aan de programmering van de eerste grote computers, onder meer in Manchester.

Een vriend van een vriend brak op zekere dag in zijn huis in en roofde wat spullen: een broek, een hemd, een kompas en een halve fles sherry. In zijn wereldvreemdheid meldde Turing de onnozele inbraak aan de politie. Na enig onderzoek kwam aan het licht dat er homoseksualiteit in het spel was.

En homoseksualiteit was een bij wet verboden perversie. Turing schreef voor de politie een verklaring van vijf bladzijden waarin hij zijn relatie tot in de kleinste details uiteenzette. De grootste Britse wiskundige van zijn tijd bleek plotseling een seksuele crimineel te zijn.

Hij liep het gevaar voor twee jaar in de gevangenis te verdwijnen. Op 31 maart 1952 kreeg hij alleen een voorwaardelijke straf. Maar hij moest wel een hormonenkuur volgen, zogezegd om zijn gruwelijke ziekte te genezen.

De hormonen bezorgden hem vrouwenborsten, maar hij overleefde het allemaal en tegen april 1953 had hij schijnbaar alles achter de rug.

Een jaar later vond zijn huishoudster hem dood in bed. Naast hem lag een halve appel. Al gauw bleek dat hij de appel eerst in cyaankali had gedompeld en dan zichzelf had vergiftigd. Misschien om de zelfmoord tegenover zijn moeder te verdoezelen.
Wat was er gebeurd? Maandenlang hadden in het parlement debatten gelopen om homofielen uit overheidsdienst te weren, zeker uit de geheime dienst, omdat ze vanwege hun geaardheid kwetsbaar waren voor chantage. Turing had direct of indirect vijftien jaar voor de geheime dienst gewerkt.

Na 1952 gold hij als onbetrouwbaar en staatsgevaar – Prototype van Manchester-computer, juni 1948 lijk. Hij had geen toekomst meer.

Manchester gaf in 1994 zijn naam aan de grote ringweg rond de stad en in 2001 volgde in het stadscentrum een bronzen beeld – Turing zittend op een bank. Time Magazine zette hem in 2000 in de toptwintig van de grootste geleerden van de twintigste eeuw.

En de held van de Britse homobeweging, dat was hij na zijn dood al altijd geweest.

(Zie ook: world wide web)