Radio

De hele telecommunicatie begon met klik-klik-klik

Guglielmo Marconi (Bologna, 25 april 1874 – Rome, 20 juli 1937)

Guglielmo Marconi werd in 1874 geboren als zoon van een Italiaanse grootgrondbezitter en van Annie Jameson, een dochter uit de welgestelde Jamesonwhiskydynastie uit Dublin.

De Duitse natuurkundige Heinrich Hertz was er in de jaren 1886-1888 als eerste in geslaagd radiogolven te verwekken en de lengte en snelheid ervan te bepalen. Hij toonde ook aan dat lichten radiogolven van dezelfde aard zijn en dezelfde snelheid hebben, namelijk 300.000 kilometer per uur.

Zodra de jonge Marconi in de lente van 1894 met het werk van Hertz kennis had gemaakt, begon hij op het landgoed van zijn vader te experimenteren. Draadloze telegrafie, de bestaande morsecodes draadloos versturen, dat was zijn doel. Het begon met een afstand van 10 meter.

Algauw was dat 1 kilometer.

Zijn oudere broer Alfonso hielp hem met het signaleren van de ontvangst, eerst met een witte vlag, later, in de bergen, met geweerschoten. Zijn vader noch de Italiaanse overheid toonde enige belangstelling voor zijn werk. Zijn moeder was zijn grootste fan. Zij legde contact met een Brits patentbureau en met de hoofdingenieur van de Britse posterijen. Achter het Britse patent 12.039 van 2 juni 1896 over ‘een systeem ter overbrenging van elektrische impulsen en signalen’ ging een ware revolutie schuil.

De oertijd van de radioen telefoongeschiedenis kent tientallen pioniers – onder meer de beroemde Nicola Tesla –, maar het lijdt geen twijfel dat Marconi als eerste de juiste, praktische elementen samenbracht.

Hij verbond zijn antenne bijvoorbeeld met de aarde, en maakte de aarde als het ware deel van de antenne. Hij hield grote vaart in zijn onderzoek. De financiële ruggensteun van zijn moeder was al evenzeer van belang.

Al in juli 1896 stuurde hij een radiosignaal van anderhalve kilometer over het centrum van Londen; in september 3 kilometer over Salisbury Hill; in mei 1897 over het Bristol Channel, een 15 kilometer brede zeearm; in december vanaf het eiland Wight naar een schip in het Engels kanaal.

Marconi’s adellijke afkomst opende veel deuren én hij sprak perfect Engels.

Toen in de zomer van 1898 de prins van Wales ziek op het koninklijk jacht voor de kust verbleef, regelde Marconi het dat koningin Victoria in haar villa Osborne House op het eiland Wight, dagelijks van zijn toestand op de hoogte bleef.

Zestien dagen lang; 150 telegrammen liepen in beide richtingen, met een gemiddelde snelheid van 15 woorden per minuut.

Marconi stond nu, op zijn 24ste, in het middelpunt van de belangstelling van de hele westerse wereld. Niettemin kon niemand geloven dat hij het plan opvatte de Atlantische Oceaan te overbruggen, 3500 kilometer. Rechtdoor moesten de signalen door een muur van water van 160 kilometer hoog.

En anders verdwenen ze gewoon het universum in. Hoe kon Marconi daarin slagen?

Marconi bouwde een reusachtige zender in Poldhu, Cornwall: ‘A beast of a thing.’ En eind 1901 reisde hij samen met zijn eeuwige assistent George Kemp naar St. John’s, New Foundland, Canada. Het ontvangststation was uiterst primitief en de weersomstandig-
heden in die decembermaand waren extreem slecht. Van 12.00 tot 15.00 uur zond Poldhu ononderbroken drie punt jes uit, de drie puntjes van de morseletter ‘S’. Geen streepjes – die zouden het te ingewikkeld maken – en zonder pottenkijkers, omdat Marconi lang niet zeker was of dit ging lukken.

Hoewel radiogolven zich rechtlijnig voortplanten, buigen ze toch mee met de kromming van de aarde, omdat een geïoniseerde laag in de atmosfeer ze te rugkaatst, iets wat Marconi vooraf niet wist.

En het experiment lukte. Om 12.30 uur was Marconi zeker dat hij de drie klikjes hoorde. Volgens zijn eigen verhaal gaf hij toen zijn koptelefoon aan Kemp en zei: ‘Can you hear anything, Kemp?’ Kemp bevestigde het zwakke maar duidelijke signaal.

En Marconi noteerde: ‘Signalen om 12.30 uur, 1.10 uur en 2.20 uur.’ Het was een historisch moment. Alles wat telecommunicatie heet, komt voort uit die ‘klik-klikklik’.

Marconi’s uitrusting zond uit op wat we vandaag kennen als de middengolf. Volgens experts kon de stunt van Marconi alleen bij nacht succes hebben gehad.

Onder de invloed van de zon daalt de hoogte van de ionosfeer, de laag rond de aarde die de golven geleid, na zonsondergang stijgt de ionosfeer, zodat met de middengolf grotere afstanden worden bereikt.
Hadden Marconi en zijn assistent Kemp zich de kliks ingebeeld? Hadden ze die kliks gewoon verzonnen? Want Marconi had dit succes nodig om kapitaal voor zijn bedrijf aan te trekken.

Hoewel, het is ook mogelijk dat vanuit Poldhu ongewild ook korte golven – die zeer lange afstanden overbruggen – waren vertrokken. Dit deel van het spectrum was in 1901 nog onbekend terrein.

Hoe dan ook, het uitvinden was kinderspel vergeleken met het werk dat nodig was om het systeem doeltreffend te laten werken én om elk verzet de kop in te drukken.

In 1909 kreeg de wetenschappelijke autodidact als eerste Italiaan de Nobelprijs voor Natuurkunde. Tegen 1920 had de Marconi Company het hele Britse rijk per radio verbonden. In 1923 keerde Marconi zelf terug naar Italië waar hij zich tot grote vreugde van Mussolini bij de fascisten aansloot.

In 1930 benoemde Mussolini hem tot voorzitter van de Italiaanse koninklijke academie. Een jaar later bouwde Marconi zelf nog de radiozender van het Vaticaan, Radio Vaticana.

Zijn huwelijk liep spaak en hij sukkelde met zijn hart. Vanwege zijn fascistische sympathieën werd hij in 1936 van de BBC gebannen, ironisch toch voor de uitvinder van de radiocommunicatie. Toen hij in 1937 aan zijn hartkwaal overleed, kreeg hij van Mussolini een staatsbegrafenis.

Radiostations in de hele wereld hielden twee minuten stilte.

(Zie ook: elektromagnetische velden)