Polaroidcamera

Het verband tussen een polaroidbril en een polaroidcamera

Edwin Land (Bridgeport, Connecticut, 7 mei 1909 – Cambridge, Massachusetts, 1 maart 1991)

Edwin Land, zoon van een schroothandelaar, kreeg zijn eerste ingeving toen hij zeventien was. Hij studeerde aan de universiteit van Harvard en had een weekendje vrijgenomen om New York te bezoeken.

Met zijn vrienden wandelend over Broadway werd hij overweldigd door de zee van licht van de neonreclames, de bioscopen en de verblindende koplampen van de auto’s. In een flits bedacht dat hij dat je die verblinding ongedaan moest kunnen maken.

Licht bestaat uit golfjes die in alle richtingen vibreren. Met bepaalde kristallen kun je het kanaliseren, in één richting, in één vlak doen trillen, dit wil zeggen: polariseren.

Toen hij negentien werd, had hij al plastic vellen bedacht waarin de kristallen verborgen zaten, hij had de bladen laten fabriceren, hij had ze ‘polaroids’ genoemd en er meteen patent op genomen.
Edwin Land was te ongeduldig om nog te studeren, hij verliet Harvard en dook in de Public Library van New York om alles te lezen wat rond zijn onderwerp ooit was geschreven. Samen met een vriend richtte hij in 1932 – 23 jaar oud – zijn eerste firma op.

Hij had zijn polariserend materiaal in eerste instantie bestemd voor de koplampen van auto’s, maar de auto-industrie van Detroit zag er geen heil in en vond de techniek te duur.

Een kennis ging op zekere dag vissen en nam zo’n polaroidvel mee. Opgewonden keerde hij terug. Hij had een reusachtige forel gevangen en vertelde Land dat je met het polaroidblad dwars door de weerkaatsing van het licht op het meer kon kijken, zodat je de forel perfect in de gaten kon houden. De polaroidbril die hieruit ontstond, was aanvankelijk alleen in de outdoorwinkels te koop. Als polaroidzonnebrillen werden ze snel bij een breder publiek populair. De toepassingsmogelijkheden van het polaroidsysteem bleken oneindig te zijn. Land verdiende goed zijn brood.

Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij het ook die met zijn Polaroid Corporation voor het leger nieuwe optische technieken ontwierp voor luchtfotografie. Het was met Lands ‘vectografie’ dat de Franse kust werd bestudeerd voor de landing in Normandië.

Optische systemen van Land – inmiddels tot wetenschapsadviseur van president Eisenhower benoemd – zaten na de oorlog in de beruchte U2-spionagevliegtuigen, later in spionagesatellieten.

Zeer vroeg stond zijn bedrijf ook bekend om zijn onbevooroordeeld beleid ten aanzien van vrouwelijk en gekleurd personeel.

In 1944 ging hij met vrouw en kind met vakantie in Santa Fe, New Mexico. Naar eigen zeggen maakte hij er een foto van een pakezel met brandhout, een indiaanse vrouw die sieraden verkocht en een van zijn driejarig dochtertje Jennifer.

Het meisje begon te zeuren omdat ze haar foto niet meteen kon zien. Land daarover: ‘Tijdens een wandeling in het alleraardigste Santa Fe zag ik in een flits het toestel compleet voor me.

In een uur tijd wist ik hoe de instantcamera er zou uitzien, hoe de film zou werken en hoe ik het probleem chemisch moest oplossen.

Opgewonden reed ik meteen naar de advocaat die mijn patenten behartigde.’ In het woord polaroidcamera staat polaroid alleen maar voor de merknaam van de firma, niet voor de techniek.

Camera met ingebouwde doka

De Polaroid Land Camera kon je met geen enkele andere camera vergelijken. Het filmrolletje bestond uit drie elementen: het negatief op de ene spoel, het positieve fotopapier op de andere, en acht zakjes met stroperige ontwikkelingsvloeistof.

Na afdrukken moest je doordraaien, waardoor twee rollen de zakjes stuk walsten en het positief en het negatief op elkaar drukten. Na één minuut kon je de camera openen en moest de fotograaf het negatief van het positief trekken. Kortweg: de donkere kamer zat in de camera.

In november 1948 kwam de eerste directklaarcamera via een warenhuis in Boston op de markt: samen met de film woog hij tweeënhalve kilogram. Je kon er acht sepiakleurige kiekjes mee maken, de ontwikkelingstijd duurde 60 seconden en vooral: het toestel kostte niet meer dan 89,75 dollar.

Het werd een wereldwijd verkoopsucces. Land later: ‘Ik wist dat het toestel geen honderd dollar mocht kosten. Ik had geen zin alleen iets voor rijke mensen te maken.’

In 1982, 73 jaar oud, ging ‘Mr. Polaroid’ met pensioen en prompt richtte hij een nieuw onderzoeksinstituut op, dat nog altijd bestaat. ‘Nu heb ik eindelijk tijd om nieuwe uitvindingen te doen’, aldus de oude baas, ‘Als wetenschappelijk onderzoeker wil je niet met pensioen gaan, je wil gewoon 500 jaar extra.’ Toen hij in 1991 stierf had hij 537 patenten op zijn naam staan, alleen Thomas Edison deed met 1097 beter. De autodidact, die als jongeman de universiteit de rug had toegekeerd, was tegen die tijd met 20 eredoctoraten onderscheiden. Ook door zijn eigen Harvard-universiteit, die hij vervroegd had verlaten.

In de zestig jaar van zijn bestaan verwierf de polaroidcamera een echte cultstatus en dat niet alleen omdat bekende kunstenaars zoals Andy Warhol, Chuck Close en Luc Tuymans er ruim gebruik van maakten. Fotografen van naam en faam gebruikten en gebruiken de camera om een test te doen.

Geen wonder dat naarmate de digitale camera de instantfoto van het toneel deed verdwijnen, de nostalgie toenam, en de reddingsoperaties talrijker werden. Polaroidwebsites zijn er inmiddels legio.

Voorts verschijnt er het erotische magazine Tickl dat ‘het speelse, stiekeme slaapkamergevoel uit de begindagen van de polaroid’ opnieuw probeert te vangen.

De Amerikaan Dave Bias en de Oostenrijker Florian Kaps zijn de bekendste namen in de save-polaroid-community. Kaps is er ook verantwoordelijk voor dat de opgedoekte Polaroidfabriek in Enschede, waar ooit 1200 man werkte, in 2009 weer in gang is gezet.

De nieuwe, kleine fabriek wil 4 à 5 miljoen Polaroid film packs per jaar produceren. Weliswaar onder de uitdagende naam ‘Impossible’.

Polaroidcamera

Het Amerikaanse Polaroid – het bedrijf heeft de polaroidcamera definitief opgeborgen – kwam na het overlijden van Land in handen van opeenvolgende investeringsmaatschappijen, onder meer de roemruchte Tom Petters.

En jaar na jaar brengt het digitale producten op de markt, bijvoorbeeld een lcd-televisie en de PoGo, een zakprintertje om – zonder inkt – digitale foto’s van een gsm-toestel af te drukken, waar dan ook. Het had een Edwin Landidee kunnen zijn.

Zelfs een digitale camera met ingebouwd printertje is in de maak. In april 2009 kocht een Amerikaanse durf-investeerder het bedrijf gewoon op een veiling. Voor 50 miljoen dollar.

Dave Bias en Florian Kaps weten dat ze vooral op zichzelf moeten rekenen en op de vele fans van ‘het medium van de weemoed’: ‘Polaroidfoto’s verkleuren zo teder en vervagen, net als je herinnering aan de geportretteerde.’

(Zie ook: rolfilm)