Luchtband

Schotse veearts helpt zoontje sneller te fietsen

John Boyd Dunlop (Dreghorn, North Ayrshire, 5 februari 1840 – Dublin, 23 oktober 1921)

Er bestaan heel mooie foto’s van de oude John Boyd Dunlop uit 1920, als hij tachtig jaar oud is. Hij zit kaarsrecht op zijn fiets, gekleed in een deftig zwart pak. Hij draagt een vreemd afgeplatte hoed en zijn lange witte baard wordt door de wind in twee helften gescheiden.

Zo kregen de Dubliners in die jaren de uitvinder van de luchtband te zien. Hij was toen twee keer in zijn leven welgesteld geweest en was nu weer arm. In de stad hield hij een kleine stoffenwinkel open. Zijn enige zoon, voor wie hij indertijd de luchtband had ontworpen, was al lang dood.

En hij wist dat velen met zijn merknaam een fortuin zouden verdienen. In die wetenschap stierf hij enkele maanden later.

Dunlop was in 1840 op een grote boerderij in Schotland geboren. Fysiek bleek hij niet tegen het harde werk opgewassen te zijn en zijn ouders stuurden hem naar de universiteit van Edinburgh om voor veearts te studeren.

Op zijn 27ste week hij uit naar het Ierse Belfast, waar hij zich als veearts vestigde. In twintig jaar tijd bouwde hij een grote praktijk uit. Hij boekte succes met allerlei speciale geneesmiddelen voor dieren, en had op zeker ogenblik tien assistenten in dienst.

De wereld was helemaal in orde toen zijn tienjarige zoontje Johnnie in 1887 – Dunlop was toen 47 – begon te zeuren dat hij op zijn grote driewielerfiets niet kon winnen van zijn grotere vriendjes.

Banden waren in die tijd nog van massief rubber. John senior bedacht dat opblaasbare, verende banden misschien een grotere snelheid mogelijk maakten. Hij kocht een stuk dun rubber, maakte er een soort tuinslag van en bevestigde die rond een houten schijf.

Hij voorzag de slang van een klein toevoerbuisje en met de voetbalpomp van zijn zoon blies hij het ding vol lucht.

Met een assistent testte hij de twee wielen. Welk wiel zou het snelst zijn, dat met de massieve band of dat met de luchtband? ‘Het volle wiel natuurlijk’, zei de assistent.

Dunlop schrijft in zijn memoires: ‘Met een krachtige zwaai liet ik het wiel met de massieve rubberband door de tuin rollen, maar het kwam niet tot achteraan. Daarna deed ik hetzelfde met mijn schijf waarrond de slang was bevestigd.

Die rolde over de hele lengte van de tuin tot tegen de gesloten poort achteraan, en veerde nog een eind terug. Mijn assistent dacht dat ik die schijf een krachtiger zet had gegeven. Vervolgens probeerde
hij het zelf ook eens, met hetzelfde resultaat.’

Op 28 februari 1888, meer dan 120 jaar geleden, om tien uur ’s avonds was de eerste fiets met luchtbanden, weliswaar een grote driewieler, helemaal klaar. Hoewel het al laat was mocht de kleine Johnnie nog even proefrijden. Nooit had zijn fiets zo’n vaart gehad.

De voorzitter van de plaatselijke wielrijdersclub wilde de banden wel eens uitproberen en won de ene wedstrijd na de andere. De toeschouwers wisten niet wat ze zagen, ze dachten dat er een duivel in de wielen zat.

Een rijke zakenman nam de banden ter harte, richtte samen met Dunlop en een andere geldschieter een firma op – de Dunlop Rubber Company – en sleet de banden in heel WestEuropa. Het succes was immens. Gek genoeg begon Dunlop moeilijk te doen.

De firma zag zich namelijk gedwongen patenten voor allerlei verbeteringen aan te kopen, een beter ventiel of een band die makkelijker te vervangen was. Maar de uitvinder en mede-eigenaar beschouwde dit als een persoonlijke belediging en vond dat zijn eigen verbeteringen te weinig aandacht kregen.

In een boze bui verkocht hij begin 1895 al zijn aandelen en hij nam ontslag. Terwijl de jonge Dunlop Rubber Company uitgroeide tot een wereldwijde miljardenonderneming trok de oude seigneur zich grommend terug in een stoffenwinkel die hij in Dublin had gekocht.

De firma behield wel het recht om zijn majestueuze kop met lange baard verder als logo te gebruiken. Maar in 1920 kregen ze ook daarover ruzie, zodat Dunlop tegen zijn voormalige bedrijf een proces aanspande. Een jaar later overleed hij.

De nieuwe band van de dwarse Schotse veearts veroorzaakte niettemin een revolutie in het verkeer: door toedoen van Dunlop werd fietsen makkelijker, ook vrouwen sprongen nu op de fiets. Fietsen werd mode. En de automobiel zou zonder de luchtband nooit zo’n snelle opmars hebben gemaakt.