Elektromagnetische velden

Een van de ‘uitverkorenen die slechts kort leven’

Heinrich Hert (Hamburg, 22 februari 1857 – Bonn, 1 januari 1894)

Heinrich Hertz, door zijn vrienden Heins genoemd, is de man die voor het eerst in de geschiedenis het be- staan van elektromagnetische golven heeft bewezen. Hij slaagde er als eerste in radiogolven te verwekken en ook nog de lengte en de snelheid ervan te bepalen.

Hij toonde ook aan dat licht- en radiogolven van de- zelfde aard zijn en dezelfde snelheid hebben, namelijk 300.000 kilometer per seconde. Daardoor is hij de echte grondlegger van de draadloze telegrafie en van de radio.

Maar ook van de televisie, de communicatie via satelliet en radar, noem maar op. Hij stierf erg jong zodat hij geen enkele van die toepassingen heeft mogen meemaken.

Hertz werd 1857 in Hamburg geboren. Zijn vader was een jurist, tevens senator van de stad. Hij was van Joodse afkomst, maar zijn grootvader had zich al veel eerder tot het lutherse geloof bekeerd. Zijn moeder was de dochter van een militaire arts uit Frankfurt.

Zeven jaar na de dood van haar zoon schreef ze in een kort Bericht haar herinne- ringen aan hem neer die tot de mooiste in hun soort behoren.

De jonge Heins was ongetwijfeld een wonderkind. Op driejarige leeftijd kon hij meer dan honderd fabels, die zijn moeder hem had voorgelezen, letterlijk navertellen. Op zijn tiende kreeg hij gek genoeg een draaibank cadeau en een vakman leerde hem hoe je ermee moest werken.

Zijn praktische vaardigheden zouden hem later bij zijn experimenten goed van pas komen
Misschien had hij ook de literaire kant op gekund, want het werk van Homeros en Dante zouden hem zijn hele leven vergezellen. Na zijn middelbare studie zocht hij wanhopig naar een doel voor zijn talenten.

Vanuit Frankfurt, waar hij een jaar voor architect studeerde, schreef hij zijn ouders: ‘Ik bestudeer de Griekse klassieken, ik los wiskundige problemen op, ik leer Arabisch, ik studeer fysica en fysiologie, ik doe alles door elkaar, net als een gek.’

Bij een fysicus in Berlijn vond hij eindelijk de uitdaging die hij zocht. In 1880, nog geen 23 jaar oud, doctoreerde Hertz met grootste onderscheiding.

De professor vroeg hem om assistent te worden, maar Hertz voelde zich te rusteloos: ‘Ik kan in één dag meer experimen- ten uitdenken dan ik in één jaar kan uitvoeren’, schreef hij in die tijd.

Na enige omzwervingen kwam hij in 1885 aan de technische hogeschool van Karlsruhe terecht. Een jaar later trouwde hij met Elisabeth Doll, de dochter van een andere docent. Elisabeth hielp Heins in zijn laboratorium en zij tekende mooie illustraties bij zijn verhan- delingen.

De echte ontdekking van de bijzondere golven vond tussen oktober 1886 en maart 1888 plaats. Op 17 maart 1888 schreef hij in zijn dagboek: ‘Ik heb nu het plezier me met mijn werk omzeggens op eigen terrein te voelen. Hier begint eigenlijk pas het genot van het on- derzoek.

Ik ben nu alleen met de natuur, zonder ruzies over menselijke meningen, visies en eisen.’

Zijn resultaten baarden meteen groot opzien. Uit de hele wereld stroomden felicitaties toe. De elektromagnetische golven waren allang voorspeld, maar niemand was erin geslaagd om ze zichtbaar te verwekken. Meer dan tien universiteiten boden de jonge wetenschapper een leerstoel aan.

Na een lezing op zijn 32ste verjaardag – onder meer de grote uitvinder Edison zat in het publiek – was het applaus zo overweldigend en het geroep zo luid, ‘dat ik me echt schaamde’, schreef Elisabeth.
Omdat hij dacht dat hij daar het rustigst kon werken, koos hij in 1889 voor de universiteit van Bonn, hoewel zijn rust verstoord werd door de prijzen en de eerbetuigingen die uit de hele wereld bleven toestromen. Drie jaar later was zijn leven voorbij.

Het begon met een schijnbaar onschuldige verkoudheid die hem verhinderde les te geven. ‘Mijn neus is nu mijn wereld’, schreef hij vrolijk aan zijn ouders. Hij begon te werken aan een boek en schreef te- gen de klok. De ene neusoperatie volgde na de andere.

In december 1893 wist hij hoe laat het was.

Hij schreef naar zijn ouders in Hamburg: ‘Als er iets met me gebeurt, dan moeten jullie niet treuren, dan moeten jullie alleen maar trots zijn, en denken dat ik tot de uitverkorenen behoor die slechts kort leven, maar die toch genoeg geleefd hebben.’ Op 1 januari 1894 stierf Heins Hertz aan een bloedvergiftiging.

Hij was 37.
Marconi pikte zijn golven snel op. Later is zijn naam aan de eenheid van frequentie ge- hecht, zodat hij vereeuwigd zit in veel gebruikte woorden zoals gigahertz en megahertz. Megahertz wil zeggen dat het elektrisch veld in de radiogolf een miljoen keer per seconde op en neer gaat.

Gigahertz een miljard keer.

(Zie ook: radio)