Bliss-symbolen

een betekenisgericht en niet klankgericht symbolensysteem voor fysiek gehandicapten

Naar de Australische taalkundige Charles Kasiel Bliss (1897-1985).

Bliss werd als Karl Blitz in het oude Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk aan de grens met Rusland geboren. Hij was de oudste van vier kinderen van een arme elektricien.

In 1922 studeerde hij af aan de Weense Technische Universiteit en kon hij als chemisch ingenieur in een fabriek van elektrische toestellen aan de slag.

Als jood werd hij kort na de inval van de nazi’s in Oostenrijk op 12 maart 1938 in het concentratiekamp van Dachau geïnterneerd, later in Buchenwald.

Door de inspanningen van zijn vrouw Claire kwam hij vrij op voorwaarde dat hij naar Engeland emigreerde. Via vele omwegen geraakten Karl en Claire elk afzonderlijk eind 1940 in Shanghai, waar Karls neef woonde. Maar ook daar waren ze niet veilig voor het fascisme, zo bleek.

De Japanners vielen Shanghai binnen en concentreerden de joden in de sector Hongkew, waar de levensomstandigheden erbarmelijk waren. Daar stelde Karl vast dat alle Chinezen dezelfde krant konden lezen, hoewel ze elkaar vaak niet konden verstaan.

Langzaam rijpte in hem het plan om een internationale tekentaal te ontwikkelen, een taal die niet zoals de grote Duitse cultuurtaal makkelijk kon worden gecorrumpeerd.

Midden 1946 arriveerde het echtpaar in Sydney, Australië. Karl Blitz, intussen Charles Bliss geheten, vond er met zijn ideeën geen gehoor. Hij moest als handarbeider aan de slag om in leven te blijven.

In zijn vrije tijd werkte hij verder aan het systeem dat hij in zijn boek International Semantography in 1949 publiceerde. Tussen 1949 en 1953 stuurde Claire meer dan zesduizend brieven de wereld rond, naar universiteiten en geleerden, om het systeem van haar man te promoten.

De reactie bleef pover. Claire stierf in 1961 en het leek alsof Charles Bliss zijn strijd had verloren. Niettemin publiceerde hij in 1965 een tweede editie van zijn boek.

In 1971 bleek plotseling dat een centrum voor gehandicapte kinderen in Canada van zijn tekentaal gebruik maakte. Kinderen die niet konden spreken bijvoorbeeld, hoefden maar naar Charles’ tekens te wijzen om zichzelf verstaanbaar te maken. Bliss was verrukt.

Zijn taal, die hij altijd had bedoeld als een taal die vrede in de wereld moest brengen, die zo eenvoudig moest zijn dat ook kinderen ze konden gebruiken, los van alle gesproken talen, had eindelijk een gebruik gevonden.

In 1975 kende hij aan de Blissymbolics Communication Foundation in Canada een exclusieve wereldlicentie toe. Hij stierf in 1982.

Computerspecialisten in Gent slaagden er in 1985 in een stem aan de tekens te koppelen, zodat spraakgestoorden die niet kunnen spreken, lezen of schrijven, toch hun stem kunnen verheffen.

In Nederland werd het Bliss-systeem in 1973 geïntroduceerd door Caroline Bockweg en Els Koerselman, logopedisten van het revalidatiecentrum De Trappenberg in Huizen.

nl_NLNederlands