Bic

Franse baron ontwikkelt zich tot patroonheilige van de massaconsumptie

MARCEL BICH (1914-1994)

Bij zijn overlijden in 1994 had Marcel Bich, de ontwerper van de wereldvermaarde Bic-balpen, al 30 jaar geen interview meer toegestaan.

De in-memoriamschrijvers waren er zelf verbaasd over hoe weinig er bekend was over een man die met zijn wegwerpartikelen onze omgang met gebruiksvoorwerpen zozeer had beïnvloed. Zelfs het officiële overlijdensbericht gaf oorzaak noch plaats van zijn dood.

In de tekst was alleen sprake van ‘verslagenheid’ van familie en werknemers. Bich schiep er een romantisch behagen in uit de schijnwerpers te blijven. Selfmade mannen laten zich graag op hun prestaties voorstaan. Bich was anders.

Hij werd in 1914 in Turijn uit verarmde Savooise adel geboren. Zijn vader was een Italiaanse baron, zijn moeder een Française met de indrukwekkende naam Marie Muffat de SaintAmour de Chanaz. Pas als volwassene zou Marcel zich tot Fransman laten naturaliseren.

Hij ging naar school in Franse lycea in Turijn, Madrid en Parijs, wat wellicht invloed heeft gehad op zijn latere internationale georiënteerdheid. Vanaf zijn negentiende verkocht hij flitslampen van deur tot deur, later lichtreclames. ’s Avonds studeerde hij voor een licentie in de rechten.

Hij vond werk in een bedrijf in kantoorbenodigdheden en leerde de geheimen van ‘de inkt’ kennen. Na de oorlog leende hij bij vrienden en kennissen 500.000 Franse frank en kocht hij, samen met een compagnon, een kleine vulpenfabriek.

De Amerikaanse soldaten die in Europa neerstreken, brachten behalve nylonkousen en Nescafé ook balpennen mee. Bich kocht de rechten, verbeterde de pennen en bracht in 1953 een eigen, goedkope versie op de markt.

Wetend dat zijn naam in het Engels als bitch (feeks) kon worden uitgesproken, liet hij de eind-h weg. In het eerste jaar gingen er per dag 10.000 stuks van de hand. Drie jaar later 250.000. Vandaag zijn dat er 15 miljoen per dag. De Bic-balpen is daarmee het succesvolste massaproduct aller tijden.

Het principe om met goedkope spullen en kleine winsten fortuin te maken, zette hij voort met de wegwerpaansteker (1973) en het wegwerpscheermes (1976).

Bekend was zijn uitspraak: ‘Op tien beslissingen neemt een baas er zeven goede, twee waardeloze en één ronduit slechte.’ Zo’n ronduit slechte was het wegwerpparfum uit 1988 dat miljarden kostte voor ‘de patron’ toegaf dat hij zich had vergist.

Toen hij stierf was hij de op vier na rijkste man van Frankrijk en stond Bic nummer drie op een wereldlijst van Franse merkbekendheid. Hoewel hij in 1972 zijn bedrijf op de beurs bracht, bleef hij de onderneming controleren.

In de vijfkoppige raad van bestuur zaten in 1994 nog altijd vier familieleden, goed voor 39,3% van het kapitaal. Bich stond bekend om zijn clangeest: voor de elf kinderen uit zijn drie huwelijken was er werk binnen zijn concern.

Net zoals de theekoning Thomas Lipton raakte hij in het tweede deel van zijn leven bezeten door de passie om de belangrijkste zeiltrofee ter wereld, de America’s Cup, op de Amerikanen te veroveren. Iets wat in meer dan een eeuw niemand was gelukt. Lipton probeerde het vijf keer.

Bich vier keer: in 1970, 1974, 1977 en 1980. Een miljoenenverslindende obsessie – de laatste poging kostte 30 miljoen Franse frank – die niet op begrip van de Fransen kon rekenen.

In 1993 benoemde hij zijn zoon Bruno tot opvolger en stelde hem aan de pers voor. Bij die gelegenheid naar zijn gevoelens gevraagd zei hij: ‘Ik heb er geen. In het zakenleven mag je geen gevoelens hebben.’ Veel meer liet hij over zijn bedrijfsfilosofie niet los.

Het was op dat ogenblik dertig jaar geleden dat de excentrieke man nog even in zijn kaarten had laten kijken: ‘Zakendoen is als surfen.

Succes vereist een totale vrijheid van beweging, wat betekent dat bankiers noch aandeelhouders hun voet op de plank mogen zetten.’ De Britse krant Independent schreef in zijn overlijdensbericht: ‘Als de massaconsumptie een patroonheilige had, zou het Bich zijn geweest.’