Amerika

werelddeel

Naar de voornaam van de Italiaanse ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci (Florence 1454-1512).

Amerigo Vespucci werd in 1454 geboren als telg van een invloedrijke Florentijnse familie. Al op jeugdige leeftijd trad hij in dienst van het geslacht De Medici die hij hielp bij het beheren van zijn uitgebreide handelsondernemingen.

Net als zijn beschermheer Lorenzo il Magnifico las hij erg veel, verzamelde hij boeken en kaarten, ontwikkelde hij een speciale belangstelling voor kosmografie en astronomie.

In 1492 stuurde Lorenzo hem naar Spanje om er zijn belangen te behartigen. In Sevilla werd hij voor eigen rekening ook scheepsuitruster en kreeg hij zin in avontuur. Aan het hoofd van twee schepen voegde Vespucci zich op 18 mei 1499 bij een expeditie die onder Spaanse vlag uitvoer.

Columbus had toen al drie reizen gemaakt. Vespucci wou gewoon slagen waar Columbus gefaald had: Azië bereiken via het westen.

Op 13 mei 1501, bijna tien jaar na Columbus’ eerste oversteek, probeerde Amerigo het nog eens aan het hoofd van drie karvelen, dit keer in dienst
van koning Emanuel I van Portugal. Het werd een indrukwekkende reis van zestien maanden, waarbij hij de Zuid-Amerikaanse kustlijn afzakte tot op 650 kilometer van de zuidelijke punt van Vuurland. In september 1502 was hij weer in Europa.

Na de twee expedities bracht hij zijn Florentijnse vriend en beschermer Lorenzo il Magnifico in schitterende brieven uitvoerig verslag uit.

Een deskundige: ‘Met de grenzeloze weetlust en de verfijnde smaak van een Florentijns heer van stand uit de renaissance beschreef Vespucci de gezichten en gestalten van de inboorlingen, hun huwelijksgewoonten, geboortemanieren, religie, voedsel en huizenbouw.’

In 1508 benoemde de Spaanse koningin hem tot piloto mayor van Spanje.

Hij moest een stuurmansschool oprichten en kreeg het exclusieve gezag over het examineren en diplomeren van alle stuurlieden ‘van onze koninkrijken en domeinen die naar de voornoemde ontdekte of nog te ontdekken landen van onze Indiën zullen reizen’.

Hij leed echter nog altijd aan de malaria die hij tijdens zijn laatste reis had opgelopen en waarvoor geen geneesmiddel bekend was. Hij stierf in 1512.

De Duitse ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt (1769-1859) heeft later uitgelegd op welke bizarre manier Amerika naar Vespucci is genoemd. De naam was afkomstig van Martin Waldseemüller (1470-1518), een priester die tot kanunnik was benoemd in het stadje Saint-Dié in de Vogezen.

De hertog van Lotharingen had daar een provinciaal genootschap van geleerden opgericht, een soort salon met de naam Gymnase Vosgien.

Dit gezelschap nam het initiatief om een boekje uit te geven onder de titel Cosmographiae Introductio, waarin de traditionele principes van de kosmografie waren samengevat.

Het bood ook een stuk eigentijds nieuws, een kijk op het vierde deel van de wereld zoals beschreven in de reizen van Amerigo Vespucci.

De geleerden hadden een Franse vertaling van Vespucci’s reisverslag uit 1502 in handen gekregen en waren sterk onder de indruk.

In zijn inleiding schreef Waldseemüller: ‘In zoverre dat zowel Europa als Azië hun naam aan vrouwen hebben ontleend, zie ik geen reden waarom iemand terecht bezwaar zou kunnen hebben om dit deel Amerige te noemen, dit wil zeggen het land van Amerigo, of America, naar Amerigo, zijn ontdekker, een man van grote bekwaamheid.’

Op de kaarten die het boekje van 103 bladzijden bevatte, duidde hij het huidige Zuid-Amerika meteen aan als ‘America’. Het kwam van de pers in april 1507 en werd verschrikkelijk populair. Waldseemüller ontdekte achteraf zijn fout en liet in latere edities de benaming weg.

Maar toen was het al te laat. Overigens sprak de nieuwe naam Gerardus Mercator zo aan dat hij hem in 1538 gebruikte voor zijn grote kaart van de wereld, niet alleen voor het zuiden van Amerika maar ook voor het noorden.

Het hele misverstand vloeide voort uit het feit dat Columbus’ reisbrief uit 1493 niet zo bekend werd als het sensationele verslag van de avonturen van Vespucci, de Mundus Novus van 1502.

In de kwarteeuw na de eerste uitgave van de reizen van Vespucci verschenen driemaal zoveel publicaties over Vespucci’s ontdekkingstochten als over die van Columbus. Vespucci had gewoon meer indruk gemaakt als verslaggever, hij was de betere journalist geweest.