atlas

boek met landkaarten, bovenste halswervel

Naar Atlas, koning van Mauritanië, en Atlas, de Titanenzoon uit de Griekse mythologie.
Gerardus Mercator (1512-1594) gaf als eerste de term ‘atlas’ aan een boek met een verzameling kaarten. De laatste jaren van zijn leven wijdde hij vooral aan de samenstelling van een collectie van de beste kaarten van de wereld. Voor zijn dood in 1594 slaagde hij erin twee delen uit te geven.

Zijn zoon Rumold voltooide het werk in 1595 met een titel die Mercator zelf nog had gekozen: Atlas, ofte wel Kosmografische overwegingen over de schepping van de wereld alsook de afbeelding van het gescha pene. Binnen een paar jaar verschenen er eenen dertig drukken in folio.

Hoewel Ortelius in 1570 al een atlas had verzorgd, verscheen nu het woord ‘atlas’ voor de eerste keer in druk als aanduiding van een dergelijk werk.
In zijn voorwoord Praefatio in Atlantem ver wijst Mercator niet naar de reus Atlas uit de Griekse mythologie die het hemelgewelf torste, maar naar Atlas junior, koning van Mauritanië en astronoom. Van hem wordt verteld dat hij de eerste was die ooit een globe vervaardigde.

Deze Atlas staat afgebeeld op het titelblad van Mercators boek. De man heeft daarbij de hemelglobe op de knieën en de aardbol voor zich op de grond.
Het Atlasgebergte in Noord-Afrika en de At lantische Oceaan zijn genoemd naar de Titanen zoon Atlas uit de Griekse mythologie.

Als straf voor zijn poging om samen met de andere Tita nen Zeus van de troon te stoten, werd hij veroor deeld tot het dragen van het hemelgewelf of van de zuilen waarop het hemelgewelf rustte.
De ‘atlas’ is ook de bovenste halswervel, zo ge noemd door Andreas Vesalius (1514-1564) op grond van de overeenkomst: het hoofd rust op de wer velkolom zoals het hemelgewelf op Atlas.

> (zie ook mercatorprojectie)