Velcro

Het geknoei met een hondenvacht na de jacht

Georges de Mestral (Nyon, Zwitserland, 19 juni 1907 – Commugny, 2 februari 1990)

Ergens in het jaar 1948 ging de Zwitserse ingenieur Georges de Mestral, zoals zo vaak, met zijn Ierse pointer op jacht. Na afloop ergerde hij zich, zoals zo vaak, aan de klitten die kleefden aan zijn broek en sokken en vooral aan de vacht van zijn hond. Het kleefkruid is een plant die ter verspreiding van zijn zaad aan de zaaddoosjes duizenden kleine haakjes heeft. Het is een intelligente plant die op een efficiënte manier zijn zaad verspreidt. En altijd opnieuw moest de Mestral de vervelende bolletjes uit de vacht van zijn hond plukken.

Deze keer herinnerde hij zich echter dat hij zijn vrouw een paar dagen eerder had moeten helpen met een klem zittende ritssluiting. Stel dat je zo’n sluiting zonder metaal kon vervaardigen, had hij toen gedacht.

Hij nam een paar klitten mee naar huis en legde ze in zijn kleine laboratorium onder de microscoop. Hij zag meteen dat als je twee stukken stof zou nemen, een met allemaal haakjes en het andere met allemaal lussen, dat je dan een perfecte sluiting zou kunnen maken.

De Mestral was op dat ogenblik 41. Hij kwam uit een familie van vervallen Zwitserse adel die beroemde diplomaten had voortgebracht, onder wie zelfs een admiraal in dienst van de Franse koning. Misschien wel de enige admiraal uit de Zwitserse geschiedenis.

De familie bezat weliswaar een klein kasteel in de buurt van Lausanne, maar ze had het niet breed. Als kind van 12 had Georges zijn eerste patent genomen op een speelgoedvliegtuigje. Als jongeman ook nog op een ploeg die door een motor werd aangedreven.

Zijn studie aan de polytechnische hogeschool van Lausanne had hijzelf met allerlei karweitjes moeten bekostigen. In de jaren dertig werkte hij gewoon als ingenieur. De hele Tweede Wereldoorlog was hij in militaire dienst.

Na de oorlog hervatte hij zijn ingenieursbaan. Het klittenbandidee bleef hem obsederen.

Hij moest honderden haakjes en lusjes op enkele vierkante centimeters kunnen aanbrengen, en dat was niet eenvoudig. Een textielfabrikant in Lyon wilde meewerken en een fabrikant van weefgetouwen uit Bazel wilde wel de juiste toestellen bouwen. Maar het bleek een werk van lange adem te zijn.

Je had dus ‘een mannetjeskant’ (de haakjes) en ‘een vrouwtjeskant’ (de lussen). Vooral de haakjes vormden een probleem.

Je kon ze wel doen buigen, maar ze moesten na het lostrekken hun hardheid bewaren, zich opnieuw in haakvorm zetten. De experimenten duurden in totaal acht jaar. Tussendoor moest begrijpelijkerwijs ook nog een welwillende bankier worden gevonden.

De Mestral ontwikkelde ten slotte een systeem waarbij nylondraden op strips werden geweven, waarna aan één kant de lussen werden opengeknipt om kleine haakjes te vormen.

Eind 1955 was de uitvinding – een mooie nabootsing van de natuur – rijp genoeg om er een patent op te nemen. Hij noemde de nieuwe wonderbaarlijke sluiting velcro, een samenstelling met de eerste drie letters van ‘velours’, wat fluweel betekent, en van ‘crochet’, het Frans voor haakje.

In het dicht bij zijn geboorteplaats gelegen Aubonne bouwde hij zijn eerste fabriekje.
Korte tijd later verkocht hij alles: de fabriek en zijn patenten, en zo kon velcro – in het Nederlands mooi vertaald als klittenband – de wereld veroveren. Volgens één verhaal liet Georges de Mestral zich het Amerikaanse patent na een zwaar drinkgelag voor een prikje afhandig maken.

Hoe dan ook, de ingenieur trok zich terug op zijn familiekasteeltje SaintSaphorin-sur-Morges, kanton Vaud.

Hij hielp andere uitvinders bij het promoten van hun uitvindingen, hij hielp hen bij het verwerven van een betrouwbaar patent en hij bedacht zelf weer nieuwe dingen.

Tot zijn laatste uitvindingen horen een apparaatje om vlot asperges te schillen en een hygrometer, een toestelletje om de vochtigheidsgraad van de lucht te meten. De Mestral: ‘Het is beter een elegante geest te hebben dan elegante kleren te dragen.’ Hij overleed in 1990, 82 jaar oud.

Het is niet bekend hoe de Mestral reageerde toen bleek dat zijn uitvinding ook nuttig was in de ruimtevaart. De astronauten konden met zijn klittenband in staat van gewichtloosheid alle spullen die dreigden rond te vliegen, netjes aan de muur plakken.

Of schoeisel gebruiken dat onderaan van velcro was voorzien. Heel sterke velcro wordt vandaag vervaardigd van roestvrij staal.
Het wetenschappelijk tijdschrift NewScientist maakte inmiddels bekend dat de klittenband ook een dodelijk nadeel heeft.

Botanisten die onderzoek doen in allerlei paradijselijke oorden – in dit geval het Australische Macquarie Island – slepen in hun klittenband vele honderden zaden en vruchten mee die een grote bedreiging vormen voor de biodiversiteit van de plaatselijke flora.

Door toedoen van velcro – een uitvinding die uit een plant is ontstaan – vernietigen de plantkundigen de natuur die ze bestuderen.