Synthesizer

‘Ik wilde de muzikanten alleen maar nieuwe geluiden aanreiken.’

Robert Moog (New York City, 23 mei 1934 – 21 augustus 2005)

Een van de mooiste momenten uit het leven van synthesizer-pionier Robert Moog was ongetwijfeld die dag in 1990 dat muzikale vrienden hem in Parijs in contact brachten met Leon Theremin.

Deze legendarische Rus was toen 94 jaar oud. ‘Het was moeilijk om met hem te praten omdat hij al 50 jaar geen Engels meer had gesproken’, zei Moog. ‘Maar ik was gewoon gelukkig dat ik naast hem kon staan.’ Een definitie van ware liefde.

De theremin is het enige muziekinstru ment dat bespeeld wordt zonder het aan te raken.

Het werkt elektronisch met behulp van twee antennes. Het volstaat een hand tussen de twee antennes heen en weer te bewegen, om buitenaardse geluiden te verwekken.

Leon Theremin had het toestel in 1920 uitgevonden en Moog had als student met de verkoop van thereminzelfbouwkits in de jaren zestig een aardige stuiver verdiend. Met onderbrekingen bouwde Moog feitelijk zijn hele leven theremins. Hij mocht de oude Rus wel degelijk dankbaar zijn.

Het waren die theremins die de jonge geluidsingenieur op het idee hadden gebracht om de elektronische toer op te gaan: om ‘de muzikanten nieuwe geluiden aan te reiken’.

Moog was van Nederlands-Poolse afkomst. Hij werd in 1934 in Flushing Meadow, New York City, geboren. Zijn vader was een ingenieur en een enthousiaste radioamateur. Zijn moeder stond erop dat hij piano leerde spelen.

Naar eigen zeggen kreeg hij vanaf zijn achtste interesse voor alles wat met geluid en muziek te maken had. In 1954, twintig jaar oud, stichtte hij de R.A. Moog Company om elektrische muziekinstrumenten te ontwikkelen.

In 1961 schreef hij een artikel over de wonderlijke theremins en in een paar jaar tijd verkocht hij vanuit zijn studentenkamertje meer dan duizend thereminkits. In 1965 studeerde hij als ingenieur af aan de Cornell-universiteit.

Zijn werk in de richting van een synthesizer ontstond na een ontmoeting met de componist Herbert Deutsch. Walter (later Wendy) Carlos bracht in 1968 met Switched-On Bach een volledige plaat met ‘moogmuziek’ uit en veroverde daarmee drie Grammy Awards.

Moog bedacht zelf de naam synthesizer.

De Beatles raakten geïnteresseerd, en ook Mick Jagger van de Rolling Stones wilde zo’n machine. Moog bracht vervolgens de makkelijker te versjouwen minimoogs op de markt. En zo ontstond de grote commerciële doorbraak.

Zeker nadat Keith Emerson (van Emerson, Lake and Palmer) in 1973 op zijn eerste album de synthesizersolo Lucky Man ten beste gaf. Dat was ook het jaar dat Moogs zaak op de fles ging: de kleine professionele markt was verzadigd, de Japanse concurrentie was krachtig en de recessie sloeg toe.

Grote firma’s zoals Arp en Roland stopten Moogs prototypes in verfijndere en goedkopere instrumenten.

Moog was een knappe ingenieur maar geen zakenman. ‘Een vriendelijke man, maar met geld kan hij niet omgaan’, zeiden zijn vrienden.

Hij werkte verder als adviseur, verdiende toch nog enig geld met zijn patenten en begon in 1978 in een garage in Ashville, North Carolina, bij wijze van hobby tussendoor weer theremins te maken, zoals in de oude tijd.

Vanaf 1994 werd het elektronische werk weer een fulltime bezigheid onder de firmanaam Big Briar Inc. Hij gaf ook les aan de universiteit van North Carolina. In april 2000 zette het Smithsonian Institute in Washington hem met een twee dagen durend feest in de bloemen.

Ook Keith Emerson was van de partij.

Moog in die dagen in een interview: ‘We wilden destijds zeker geen andere instrumenten imiteren. Unieke-geluiden-maken ligt al dichter bij onze originele intentie.

We wilden muzikanten alleen nieuwe manieren geven om geluiden te maken.’ In 2002 slaagde hij erin zijn achternaam als merknaam terug te kopen. Hij maakte nog mee dat de Franse firma Arturia, gespecialiseerd in geluidssoftware, de analoge geluiden van Moogsynthesizers in digitale software omzette.

Toen hij 70 werd, kon hij ermee leven dat hij nooit het grote fortuin had verdiend: ‘Samen met mijn vrouw, een gepensioneerde hoogleraar in de filosofie, interesseer ik me voor de werkelijkheid. Ik heb pas onlangs begrepen dat de fysieke wereld slechts één niveau van die werkelijkheid is.

Almaar meer wetenschappers zijn ervan overtuigd dat er nog andere niveaus van tijd en ruimte zijn’, verklaarde hij tegenover het Franse dagblad Le Monde. Enkele maanden later stelden artsen bij hem een hersentumor vast. Hij overleed op 21 augustus 2005.

Robert Moog bracht de elektronische muziek tot bij elke mens die muziek wilde maken. En hijzelf bleef de zeer beslagen geluidsingenieur, de grote expert, die niets liever deed dan in een garage of een hangar aan nieuwe instrumenten knutselen, om de muzikanten ‘nieuwe geluiden aan te reiken.’